Prefrontal Korteks Nedir?
Prefrontal korteks, frontal korteksin beynin en önünde, premotor korteksin önünde yer alan bölümüdür. Prefrontal korteks, beyin hacmimizin % 10’undan fazlasını oluşturur ve bu nedenle birçok işlevi vardır. Prefrontal korteksin en iyi bildiği kategorisi ise yürütme işlevidir.
Ne İşe Yarar?
Yürütme işlevi tanımı genel olarak, yönetici işlevler, planlama, karar verme, problem çözme, kişisel denetim ve uzun vadeli hedefler göz önünde bulundurularak hareket etme gibi şeylerde yer almak için kısa zamanlı ve dönüşlü davranışları kontrol etmeye odaklanır. Bunlar, insanların diğer hayvanlardan daha fazla yeterlilik sergileme eğiliminde oldukları daha yüksek seviyeli bilinçsel süreçlerdir. Yani aslında insanı insan yapan işlevlerden birisine Prefrontal korteks sayesinde sahibiz. İnsan bilincini benzersiz kılmaya yardımcı olan işlevlerden bazıları olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Prefrontal korteksi hasar gören hastalar genellikle normal hareket, duyusal algı ve zeka sergiler yani beyin ölümü benzeri bir özellik göstermez. Ancak sık sık yürütme işlevlerinde eksiklikler, kişilik değişiklikleri, duygusal tepkilerinde zaman zaman anormallikler ve günlük yaşamlarında işleyiş güçlüğü yaşadıklarını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Phineas Gage Vakası
Prefrontal korteks hasarının prototip vakası ise Phineas Gage‘dir. Gage, 1800’lerin ortalarında, işle ilgili bir kaza sırasında kafatasına ve beynine metal bir çubuk atılarak bir şekilde hayatta kalan demiryolu ustabaşısıydı. Gage’nin sol ön lobunun ve prefrontal korteksinin büyük bir kısmı hasar görmüştü. Gage’nin kazadan önce sorumlu, ılıman ve çalışkan bir adam olduğu sonrasında ise kaprisli, saygısız, sorun çıkaran bir serseri olduğu öne sürülmüştü. Bu davranışlara göre, temel dürtüleri engelleme becerisinin bir kısmını kaybetmiş ve sağduyulu hareket edememiş gibi görünüyordu. (Yürütme işlevlerinde eksiklik olduğunda mevcut olacak davranış tiplerini gösteriyor) Bununla birlikte, Gage’nin kişiliğindeki değişiklikler tartışılıyor ve maruz kaldığı hasarın prefrontal (hatta frontal) korteksle sınırlı olup olmadığı bile henüz belirsiz.
Prefrontal korteksi yürütücü işlevlerle ilişkilendirmek için ana kanıt olarak Gage’in vakasını kullanmasak bile, yine de örnek verebilecek yüzlerce başka vaka çalışması ve bağlantıyı destekleyecek çok sayıda bilimsel kanıt var. Prefrontal korteks hasarı olan hastalarımız ise, uzun vadeli stratejilerin kullanılmasını ve dürtülerin engellenmesini gerektiren görevlerde kötü performans göstermektedir. Ayrıca genellikle kısa süreli hafıza açıkları sergilerler, bu da planlamadaki bazı zorluklarını açıklamaya yardımcı olabilir. “Beyninizdeki Bir Hasar Sizi Başka Birisi Yapabilir” adlı yazımızdan da Phineas Gage Vakasıyla ilgili daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.
Daha Fazla Bilgi İçin Bilim Kategorimizi Ziyaret Edebilirsiniz.
