Bonsai Ağacı Nedir?
Geçmişten geleceğe insan her nesnenin minyatürüne ayrı ilgi ve sevgi duyan bir canlıdır. Minyatür sanatına duyulan ilgi peyzaj alanına da yansımıştır. Çin’in saksıda minyatür peyzaj oluşturma sanatı olan pensai; Japonların tüm dünyaya tanıtarak bugünkü popülaritesine yardımcı olduğu bonsai sanatının çıkış noktasıdır. Saksı-tepsi anlamına gelen “bon” ve bitki anlamına gelen “sai” karakterlerinin birleşimi olan bonsai kelime olarak saksıda yetiştirilen bitki anlamına gelir.
Bonsai; doğada bulunan ağaç türlerinin, budama ve telleme gibi özel bahçıvanlık yöntemleri uygulanarak şekil verilip minyatürleştirilmiş formlarıdır. Dolayısıyla genetiği değiştirilerek bodurlaştırılan bir ağaç türü değildir. Saksıda yetiştirilen bir bonsai ağacı toprağa dikilip uygulanan yöntemlere son verildiğinde kendi türüne özgü gelişimine devam eder. Ağaçların kökleri gövdeleriyle doğru orantılı olarak bulundukları toprak alanın genişliğine göre yerçekimi yönünde uzayıp gelişir. Bonsailerin bulundukları saksıda kök gelişimleri sınırlı kaldığından gövde, dal ve yaprak gelişimleri de sınırlı olarak kalır. Gövdenin gelişimi ile köklerin gelişimi arasındaki denge ağacın boyutunu belirleyen asıl olaydır.
Bonsai ağaçları boyutlarına göre dört farklı şekilde sınıflandırılır. Boyları 66-100 cm arasında değişen, çoğunlukla bahçe, teras ve girişlerde konumlandırılan bonsailer büyük olarak nitelendirilir. 30-66 cm arası boyda olanlar orta ve 18-30 cm arası boyutlara sahip olanlar küçük olarak sınıflandırılırken 18 cm altındakiler minyatür olarak nitelendirilmektedir.
Bonsai yetiştirmek; doğru tekniklerin uygulanması gereken, bilgi birikimi ve beceri gerektiren bir peyzaj zanaatıdır. Aynı zamanda görsel bir eserin kurgulandığı hacim sanatıdır. Bu sanatta materyal; bakımının yapılması, beslenmesi, sulanması ve budanması gereken canlı bir ağaçtır. Sanatçı, ağacı canlı kaldığı müddetçe sanatını sürdürmeye ve eserini geliştirmeye devam edebilir. Bu esaslar üzerinde bonsai ağacı yetiştirmek “hortikültür” olarak adlandırılmaktadır. Bonsai ağacı yetiştirmek istiyorsanız detaylı bilgilere bu kanal üzerinden ulaşabilirsiniz.
İnsanların hayran olduğu bu sanatın materyali canlı bir ağaçtır ve boyutu zaman içinde değişerek gelişir. Resim ve heykel gibi statik sanat eserlerinin aksine dinamik olmasıyla harcanan zamanı ve emeği de ele aldığımızda bonsai yetiştirmek dört boyutlu bir hacim sanatıdır. Kurgusal ve değişken yönleriyle yetiştiricisinin yorumlamasına özgü sanatsal yönü olan bonsai farklı felsefi anlamlar içerebilir.
Bir fidanın bonsai ağacı olarak sayılması için;
- Ağacın doğasını bozmadan, doğal görünümüne uygun olması,
- Yaşlı ve olgun bir görünümde ancak gayet sağlıklı olması,
- Boy, gövde ve dalların birbirine oranlı olarak budanıp şekillendirilmiş olması,
- Uzunca bir süre emek verilerek bakımının yapılmış olması,
- Bakıldığında doğanın güzelliklerini anımsatması,
- Manevi miras olarak bırakılabilecek değerde olması gibi maddeler sıralanabilir.
Bonsai İçin Uygun Olan 10 Ağaç Türü
- Akasya (Robinia spp.): Genellikle çiçek açması güç olan akasyaların soğuğa dayanıklı türleri olsa da sıcak iklimi severler ve kış aylarını kapalı mekanlarda geçirmesi gerekir.
- Akçaağaç (Acer spp.): Kırmızı – sarı yapraklı türleri, etkileyici dal gelişimlerinin olması ve tüm bonsai yetiştirme tekniklerine uygun olmasıyla yaygın olarak tercih edilir. Japon akçaağacı (Acer
palmatum) ve Ova akçaağacı (Acer campestre) en yaygın tercih edilen türleri arasındadır. - Ardıç (Juniperus spp.): Herdem yeşil çiçek açmayan bir bitki olan ardıç, yetiştirilmesi, budaması ve şekil vermesi kolay olduğundan sıkça tercih edilir. İz süren uzun dallarına ek olarak hızlı büyümesi sayesinde bütün stillerin uygulanabildiği bir türdür. Diğer türlerle karşılaştırıldığında telle şekil vermeye ve yeniden şekillendirmeye oldukça uygundur.
- Cüce Nar (Punica granatum): Parlak yapraklı, konik biçimli, farklı renklerde sonradan kırmızı meyvelere dönüşecek çiçekler açan bir türdür. Sonbahar mevsiminde açık alanda tutulduğunda sonraki sezon çiçek açması sağlanır.
- Çamlar (Pinus spp.): Soğuk ve sert kış iklimine dayanıklı olmasına rağmen köklerinin dondan korunması gerekir. Bonsai olarak tercih edildiğinde sürekli olarak güneşe maruz bırakılmalıdır.
- Göknar (Abies spp.): Açık yeşilden koyu yeşile kadar uzanan renkleri ve yassı iğne yapraklarıyla elliden fazla türü bulunan göknarlar bonsai için geniş kaynak oluşturur. Düşük sıcaklıkları tercih etmesine rağmen ilkbaharın geç donlarından korunması gerekir.
- Karaağaç (Ulmus L.): Soğuk kış mevsiminde serin kapalı alanlarda fakat güneş alan noktalarda tutulmalıdır. İlkbaharın geç donlarından sonra açık alana alınıp yapraklarını döktükten sonra tekrar kapalı alana alınmalıdır.
- Muşmula (Cotoneaster spp.): Herdem yeşil ve yaprak döken farklı türleriyle bonsai için uygundur.
- Söğüt (Salix spp.): Çoğu türü güçlü ve hızlı büyüme yapısında olmasının yanı sıra dokusu, formu ve sarkan yapraklarıyla estetik olarak öne çıkan söğütler bonsai için fazlasıyla tercih edilir.
- Şimşir (Buxus spp.): Bonsai yapımında uygulanan telleme yöntemiyle oldukça kolay şekil almaktadır.
Bonsai için harcanan emek ve zamanla ağaç gelişip şekillenirken gösterilen sabır yetiştiricisini eğitip şekillendirir. Bu yönüyle bonsai ağaç yetiştirmek kişisel gelişimi sağlayan meditasyona dönüşür. Zaman içinde şekil değiştiren ağaç bir sanat eserine, yetiştiricisi ise “bilen, bulan ve olan” bir ustaya dönüşür.
Benzer içerikli yazılarımız için Sanat ve Felsefe kategorilerimize göz atabilirsiniz.
