Nedir

Mem ve Memetik Nedir?

Bugün insan zihninin sıradanlığının arkasında saklanmış gizemli inanç perdelerinden birini açma niyetiyle mem ve memetik nedir? sorularını yanıtlayacağız. Birçok kişinin ilk defa duyduğu ve pekte aşina olmadığı bu kavramlar, aslında günlük hayatımızın ve belki de anımsayamayacak kadar uzak geçmişimizin bir parçası. Mem nedir? Memetik nedir? sorularına yanıt vermeye başladığımızda aslında bu kavramlara hiç de uzak olmadığınızı anlayacak, zihninize yaşatılan küçük çaplı hafıza depremiyle kafanızdaki soru işaretlerini gidermiş olacaksınız. Evrimsel Psikoloji ile bağlantılı bu kavramlar, muhtemelen sizin de ilginizi fazlasıyla çekecektir.

Mem Nedir?

İlk olarak mem nedir? sorusuyla başlayalım. Mem, bireylerin sahip oldukları düşünceleri, kültürel ve sosyal alışkanlıkları sonraki nesillere aktarması olarak tanımlanabilir. Buradaki aktarım, mem ve memetik ile ilgili yıllardan beri yapılan çalışma ve analizlerde gen aktarımına benzetilmektedir. Nasıl ki bireyler, sahip oldukları genleri çocuklarına, onların çocuklarına ve daha ileriye taşıyorlarsa fikirlerini de bu şekilde kendilerinden sonra gelenlere aktarabilirler.

gen bencildir
gen bencildir

Mem kavramına ilk olarak Richard Dawkins’ in ‘’Gen Bencildir’’ (1976) kitabında rastlanmıştır. İnsanoğluna özgü fikir, düşünce ve benzeri olguların farklı nesillere aktarımı, bu kitaptan önce de dile getirilmiş; fakat daha önce bilimsel açıdan bu kadar detaylı incelenmemiştir. Ünlü Alman düşünür Max Stirner, ‘’Ego ve Kendisi’’ adlı eserinde (1844), düşüncelerin ileriki nesillere aktarımından kabaca söz etmiş, özellikle din, inanç ve milliyetçilik kavramlarının bu sistemle nesilden nesile aktarıldığını ifade etmiştir.

Şimdi yazımızın başında iddia ettiğimiz gibi zihninizde bir takım parıltıların oluştuğu konusunda hemfikir olmalıyız. Olayı daha iyi kavrayabilmek adına hepimizin yaşadığı sıradan fikir aktarımlarını ele alalım. Örneğin; din ve inanç kavramları, birçok kişi tarafından araştırılmadan, sadece ebeveynlerin ya da kişi üzerinde hak sahibi bireylerin etkisiyle gelecek nesillere aktarılabilir. Birçok birey, bu kavramları araştırmadan, tamamen hafızasının etkisiyle benimser. Din, dil, milliyetçilik, inanç, takım tutma gibi birçok örnekle bu düşünceyi pekiştirmemiz mümkün.

Mem ve Gen İlişkisi

Birçok yönden birbirine benzese de memde fiziki bir aktarımın olmaması, gen aktarımı ile arasındaki en büyük fark olarak göze çarpıyor. Bunun dışında kalan hemen hemen her özellik, gen aktarımıyla doğrudan veya dolaylı olarak ilişkilendirilebiliyor. Örneğin; kısa boylu bir adamın kendisi gibi kısa çocuklarının olma olasılığı, gen aktarımıyla mümkün hâle gelebilirken çevresel bir takım faktörler, bu aktarımın etkisini azaltabilir. Aynı şekilde Türk bir babanın çocuğunun ana dil olarak Türkçe’ yi benimsemesi hayli doğaldır; fakat konuşulan dil, içerisinde bulunan zamana bağlı olarak gelişmekte ya da değişmektedir. Tıpkı burada olduğu gibi memlerde de bir değişimden söz etmek mümkün.

Çevresel faktörler, teknoloji, yeni düşünce ve inançlar, karakteristik özellikler ve benzeri dış etkenler, memlerin evrim geçirmesinde oldukça önemli bir etkiye sahiptir. Dini inanışlarda farklı mezheplerin ortaya çıkması, memlerin evrimi için güzel bir örnek olabilir. Dönemsel değişimlerle beraber dini inanışlarda farklı görüşler ortaya atılmış, farklı coğrafi bölgelerde yaşayan insanların fikirleri değiştikçe inançları da birbirinden ayrılmaya başlamıştır.

Mem ve Gen İlişkisi

Memetik Nedir?

Mem kavramını özetledikten sonra bir de memetik nedir? sorusu ile alakalı bir takım bilgiler sunmaya çalışalım. Memetik, mem kavramının gelişimiyle beraber ortaya çıkan bir bilim dalıdır. Günümüzde birçok farklı ülkede çeşitli alanlarda faydalanılan memetik ile alakalı ülkemizde önemli bir çalışma bulunmamaktadır. Memetik dalının öğrenilmesi ve geliştirilmesi, birçok alanda önemli faydalar sağlayabilir. Bu kavramı benimsemek, sahip olunan düşünce ve alışkanlıkların gelecek nesillere aktarımı açısından bir hayli önemlidir.

Bilimsel anlamda mem ve memetik kavramlarını ilk defa kullanan Richard Dawkins, memetik ve memin babası olarak kabul görmekte, bu alanda yapılan çalışmalarda mutlaka kendisinin fikirlerine atıfta bulunulmaktadır. Bu düşünceye karşı çıkan görüşler olsa da mem ve memetik kavramları dünya genelinde önemli bir kitle tarafından kabul görmekte, bu şekilde toplumda daha geniş bir alana yayılmaktadır.

Memlerin gelecek nesillere aktarımı, memin gücüne ve memin taşıyıcısının belirli niteliklere sahip olup olmamasına göre belirli bir başarıya ulaşabilir. Geçmişten günümüze gelene kadar tarihin tozlu raflarına karışan birçok düşüncenin olduğu aşikâr. Bu memlerden bazıları zamanla karşıt görüşler tarafından çürütülmüş ya da toplumda yeteri kadar etki yaratamamıştır. Sonuç olarak toplumların ihtiyaçları dönemden döneme farklılık gösterebilir ve geleceğe taşınması planlanan fikirler, bu ihtiyaçlarla örtüşmediği noktada yitip gidebilir. Bazı fikirlerin gelecek nesillere aktarılmamasının sebebi de fikirleri taşıyacak bireylerin yeterli etkiye sahip olamamasıdır. İnanç açısından bakacak olursak bugün toplumda etkinliğini koruyan inançlar, belirli kişilerin etkisiyle ayakta kalmayı başarmıştır. Bu kişiler, bugün hayatta olmasalar da bu inancı benimseyen kitle tarafından saygıyla anılmakta, düşüncelerine hâlâ büyük önem verilmektedir.

Memler, geçmişten bugüne taşındığı gibi bugünlerden yarınlara da taşınabilir. Çevresel faktörlerden ve dünyadaki gelişimlerden en az etkilenecek memler, yıllar sonra bile geçerliliğini koruyabilir. Bunun için sahip olunan inanç, düşünce ve fikirlerin yeterince güçlü olması, gelecekte ortaya çıkabilecek değişimlere ayak uydurabilmesi, nitelik bakımından bu memleri taşıyabilecek bireylerin olması gerekmektedir.

Kaynakça:


Yazı ile ilgili düşüncelerinizi yorum olarak bizlerle paylaşırsanız çok seviniriz. Ek olarak daha çok bilgiye Felsefe kategorimizden ulaşabilirsiniz. Mobil uygulamalarımızı indirmediyseniz de aşağıdaki görsele tıklayarak mobil uygulamamıza ulaşabilirsiniz.infreza mobil

Anıl ALAN

Merhaba! Ben Anıl, şu anda Amerika bazlı bir şirkette Software Developer olarak çalışıyorum. InFreza'nın kurucu ortağıyım.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu