Latince deyişlerinin evrensel bir yol göstericiliği ve içlerinde taşıdıkları bir bilgelik olduğuna inanıyorum. Öyle olacak ki, gökleri merak eden astronomlar, hayalperestler yıldızların parıltılarıyla sarhoş olurken ”Ad astra” (Yıldızlara!) demişler içlerinde. Bir başka örnek ise yakından tanıdığımız İlber Ortaylı, ”Quo Vadis?” (Nereye Gidiyorsun ?) sorusunu sorarmış zaman zaman kendine. Böylelikle amaçları doğrultusunda hareket edebilmeyi başarabilmiş. Latince deyişler serimizin ilk göz ağrısına buradan ulaşabilirsiniz.
Umuyoruz ki sizler de Latince deyişlerin bilgelik suyundan kana kana içer, yaşam kadehlerinize de bol bol doldurursunuz.
Auribus teneo lupum
“Sert kayaya denk gelmek” ya da “zor bir işe kalkışmak” olarak tarif edilebilecek bir deyim. Tıpkı Dostoyevski’nin Yeraltından Notlar adlı kitabında bahsettiği “Duvarı yıkmaya gücüm yetmiyorsa kendimi parçalayacak değilim elbette. Ama önümde duvar var diye boyun eğmeyi de kabullenemem.” sözünde olduğu gibi karşımıza çıkan zorluklar önünde de hemen pes etmemeliyiz.
Aut viam inveniam aut faciam
”Ya bir yolunu bulacağım, ya da bir yolunu oluşturacağım.” olarak tarif edilebilecek deyim. Yaşam tek yönlü bir yol değildir, zaman zaman farklı yönlere sapabiliriz. Bu süreçte de yapmak istediklerimiz için, amacı uğruna savaştıklarımız için bir yol bulmalı, bulamıyorsak da biz oluşturmalıyız.
Barba non facit philosophum
“Sakal, kimseyi filozof yapmaz” anlamına gelen deyim. Görünüşte sahip oldukların seni değerli göstermez, yüce kılmaz. Yalnızca okuduklarınla engin adımlar atamazsın, okuduğun kadar da düşünmen gerekir. İngiliz yazar ve doğa filozofu John Aubrey şöyle yazar bir eserinde ”Çok okumuştu [Hobbes] ama okuduğundan da çok düşünürdü. Hep söylediği söz, ”başkaları kadar okumuş olsam, başkalarının bildiğinden fazlasını bilemezdim”.
Caesar non supra grammaticos
”İmparator, dil bilgisinden üstün değildir.” 15. yy’da Hristiyanlığın üçe ayrıldığı bir dönemde bu ayrılığa son vermek ve kilisede reform yapmak amacıyla gerçekleştirilen Konstanz Konsili’nde Kutsal Roma İmparatoru Sigismund yaptığı konuşmada; kullandığı bölünme, parçalanma, hizipleşme anlamına gelen Latince “schisma” kelimesinin cinsiyet tanımını karıştırıp nötr olması gerekirken dişi yapar. Bu duruma dikkat çekildiğinde ise Sigismund öfkeyle: ”imparator o olduğu için, sözcük nötr olsa bile bundan böyle feminen olacaktır.” diye ilan eder. Bunun üzerine bir konsül üyesi “Caesar non supra grammaticos” yani “İmparator, dil bilgisinin üzerinde değildir” der. Sözün ilgimi çeken noktası, dil, uzun süreçlerin oluşturduğu ve konuşulduğu sürece canlılığını yitirmeyen bir kültür ve medeniyet taşıyıcısıdır. Her kim olursa olsun, o dönemin yöneticisi ya da önemli kişisi fark etmeksizin dilden üstün değildir.
Fortes fortuna juvat ou Audaces fortuna adiuvat
”Şans ancak cesurlara yardım eder.” Zaman zaman olur da şansımız yaver gitmez, kaderi suçlar ve pes ederiz. Ne de olsa şans bu, asla bizde olmayacağını düşündüğümüz unsur. Halbuki başarılı insanlar şansları oldukları için değil, şanslarını kendileri oluşturdukları için başarılı olurlar. ”Keşfettim ki ne kadar çok çalışırsam, talihim o kadar çok açılıyor” der, ABD 3. Başkanı Thomas Jefferson.
Castigat ridendo mores
“Gülmek, ahlakı düzeltir” anlamına gelen deyim. Fransız yazar Jean de Santeul (1630-97) tarafından hiciv yazarlığının toplumsal değişime ne kadar yararlı olduğunu göstermek amacıyla kullanıldı. Kuralları değiştirmenin en iyi yolu, onların ne derece absürt olduklarını vurgulamaktı.
