Kahramanlar doğmuş, yaşamış ve edebi eserlere konu olmuşlar. Kimisi umudun simgesi olmuş, kimisi cesaretin kimisi de özverinin. Bazıları tarihin tozlu sayfasına gömülmüş, unutulmuş bazıları da edebi eserlerde ölümsüzleşmiş.
Unutulmuş Bir Oyuncak Hikayesi yazmıştık daha önce, bu yazımızda da, kahramanları sonsuzluğa taşıyan eserlerin nasıl yazıldığına dair Lajos Egri’nin Piyes Yazma Sanatı‘ndan sizler için hazırladığımız notlar ve düşüncelerimizi konu edindik.
Aristoteles 2500 yıl önce şunu demişti: ”Hepsinden önemlisi, insan değil; olayların, eylemin ve yaşamın örüntüsüdür.” Aristoteles’in görüşüne göre insan, yaşamın etkilerinden doğan sonuçlarla gelişir ve değişir. Bu sebeple eylem ve yaşam örüntüsü daha güçlü bir değere sahiptir.
16. yy İspanyol Piyes Yazarı Lope de Vega, piyes yazımına dair heyecanı diri tutmak ve izleyici, okuyucu için eseri değerli kılmak adına şu öneriyi sunar: ”Birinci perdede sorunu ortaya koy. İkinci perdede olayları öyle akıllıca örüntüle ve dolaştır ki, üçüncü perdenin ortasına kadar hiç kimse sonucu kolaylıkla kestiremesin. Merakı, beklentiyi her zaman diri tut; böylece daha önce vaat edilenden bambaşka bir şey meydana gelebilir, bu da seyircinin anlayışına bırakılabilir.”
‘Önerme’, ‘Karakter’, ‘Çatışma’ bunları en ince ayrıntısına kadar bilmedikçe piyesin nasıl yazılacağından emin olunamaz.
Önerme
Önerme, evvelce tasarlanan ya da saptanan bir öneri; tartılmaya temel olan bir görüştür. Belli bir sonuca götürmek üzere ileri sürülmüş ya da benimsenmiş bir öneridir.
Özetle her şeyin bir nedeni vardır, Latince deyişte de dendiği gibi Nihil est sine ratione. (hiçbir şey sebepsiz gerçekleşmez)
”Nereye gideceğini bilmeden hangi yoldan gideceğini nasıl söylersin ?” der Dumas, öncelikle yazdığınız hikayenin kesinlikle iyi belirlenmiş bir önermesi olmalıdır, önermeyi belirlemenin birden çok yolu olabilir; önemli olan, anlatımın değil, düşüncenin değişmemesidir.
Kahraman, Karakter
Her nesnenin üç boyutu vardır: Derinlik, yükseklik, genişlik. İnsanın bunlardan başka üç boyutu daha vardır: Fizyolojik, sosyolojik, psikolojik. Bu iç boyutu dikkate almadan, insan varlığını tanıyamayız.
Fiziksel yapımız, kuşku yok ki yaşam görüşümüzü etkiler. İnsanın başta gelen en belirgin boyutu, fizyolojik boyuttur. Karakter hakkında bilgi sahibi olmadıkça onu diğerlerinden ayıramayız. Ne sevdiğinden, nasıl biri olduğuna kadar. Kısacası o kim ? İkinci boyut sosyolojik boyuttur. Psikolojik boyut ilk iki boyutun ürünüdür. Eğer bu üç boyutun insanın tüm davranışlarına ve eylemlerine neden olduğunu, yön verdiğini bir kez anlarsak, herhangi bir karakteri yazıya dökmemiz, o karakterin eylemlerinin ardındaki itici gücü kaynağına kadar sürüp gitmemiz kolaylaşır.
Karakter sürekli değişim halindedir. Her şey değişebilir, değişim hariç.
”İnsanın doğası hakkında gerçekten bildiğimiz tek şey, onun değişkenliğidir. Bu, üzerinde durmamız gereken bir niteliktir. İnsan doğasının değişmezliği, gelişmezliği anlayışına dayalı sistemler başarıya ulaşamaz.”
– Oscar Wilde
Olaylar örüntüsü ve karakter üzerine, ne yönden bakarsak bakalım, sonuç aynı: Olaylar örüntüsünü karakter yaratır, karakteri olaylar örüntüsü değil.
Eksen karakter ”Herhangi bir harekette ya da savaşımda önde giden, yol gösteren kişidir.” Ona karşı olan da ”Karşıt Kişi”dir.
Piyeste kesinlikle bir Eksen karakter olmalıdır. O, yapacağı şey uğrunda her şeyi feda edebilmelidir. Eksen karakter, yalnızca içsel veya dışsal bir zorunluluğun baskısıyla eyleme itildiği için eksen karakter olur. Eksen Karakter öykü başlamadan önce kararını vermiştir. Bu nedenledir ki eksen karakter diğerlerinden daha yavaş bir gelişim gösterir. Eksen karakter kendi isteğiyle değil çevrenin baskısıyla eksen karakter olur.
Karakter dağıtımı, karşıtlıkları iyi belirlenmiş, ödüne yanaşmayan, çatışma içinde bir kutuptan ötekine doğru hareket eden karakterleri gerektirir.
Bir karakterin hangi kategoriden olduğunu kesinlikle bilmemiz gerekir. Bir yazar olarak piyesinizin olaylar örüntüsü içinde karşıtlarıyla eşleştireceğiniz her karakterin gerçek kimliğini de bilmek zorundasınız. Bununla birlikte karakter gelişim göstermelidir aksi taktirde piyesin yarattığı heyecan kaybolabilir.
Toplumda gelişen değişiklik insanı etkiler aynı zamanda insanda gelişen değişiklik de toplumu etkiler.
Çatışma
Çatışma bir kararla başlar; karar ise, piyesinizin dayandığı önermeden doğar. Önermenizin karakterler tarafından ne derece uygulanabilir olduğunu gösterdiğiniz kısımdır.
Çatışma dört ana bölüme ayrılır. Statik, Sıçrama, Gelişim, Olasılı Çatışma.
- Statik çatışma: Bir piyeste karar verme gücünden yoksun karakterler çatışmanın statik olmasına sebep olurlar.
- Sıçrama: kahramanlar, aradaki basamaklarını dikkate almadan bir durumdan başka bir duruma geçerlerse bu sıçrama yolu ile oluşan bir çatışmadır. Hikayeniz adına iyi bir sonuç doğurmaz, aradaki basamaklar da bilinmeli ki anlaşılabilirliğe ışık tutsun.
- Gelişim: Karakterler, hikayede gerçekleşen olaylar ile değişir ve gelişirler, aynı kalmazlar.
- Olasılı Çatışma: Çatışmaya neden olabilecek, çatışma potansiyeli taşıyan durumlardır
Hikaye yazmanın 3 ana etmenini sizlere derledik, elbette ki çok fazla detayları var. Eğer hikayelerinizi yazma sanatının sınırları içerisinde, kaliteli bir eser oluşturmak isterseniz sizlere Lajos Egri’nin ”Piyes Yazma Sanatı”nı veya Joseph Campbell’ın ”Kahramanın Sonsuz Yolculuğu” adlı kitabı öneririz.
Joseph Campbell tüm dünyadan efsaneler topladı ve onlarca hikayeyi tekrar tekrar anlatan ve her birinin nasıl tek bir efsaneden geldiğini gösteren ya da kahramanın yolculuğundan bahseden ”Bin Yüzlü Kahraman, Kahramanın Sonsuz yolculuğu” adlı kitabını yazdı.
Kitap kahramanın yolculuğunu 12 adımda ele alırken özetle şunları söylemektedir, Rahatlık alanınızı terk ediyorsunuz, sizi dönüştüren bir deneyim yaşıyorsunuz ve sonra eskisinden daha güçlü ve tecrübeli bir şekilde tekrar yapıyorsunuz. Tüm bu süreç sizin içinizdeki cesarette ve özveride yatıyor.
”Girmekten korktuğun mağarada, aradığın hazine yatar”
Joseph Campbell
Aradığınız hazine biliniz ki şans eseri önünüze çıkmayacak, çektiğiniz kürek, attığınız adım ve gösterdiğiniz özveriyle hazine size biraz daha yaklaşacak. Umarız ki, yaşamda amaçlarınız doğrultusunda ilerlersiniz.
